MOLEN DE AREND (WOUW)

Rijksmonument	: 39624
Status	: Bestaand, beschermd
Naam	: De Arend
Bouwjaar	: 1811 / 1825
Categorie	: Windmolen
Type	: Beltmolen
Kenmerken	: Ronde stenen bergkorenmolen
Functie	: Korenmolen
Versiering	: Zeer eenvoudige baard, op de koppen van de voeghouten aangebracht, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met de opschriften 'Arend' en 'Anno 1811' Achterop de kap een eenvoudige windwijzer in de vorm van een haan. Gevelsteentje met de tekst: P.J. Backx J.B. van Agtmaal Burgemeester 1862" Later is daaraan in kleine letters toegevoegd: "Hersteld 1999"
Plaats	: Akkerstraat 11, 4724 SX Wouw
Coördinaten	: X=85458, Y=392418
Gemeente	: Roosendaal
Eigenaar	: A. en M. Potters; Stichting Wouwse Molen heeft de molen in erfpacht
Bedrijfsvaardigheid	: Maalvaardig
Bestemming	: Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
Molenaar	: vacature
Telefoon	:
Bezoekmogelijkheid	: Op afspraak is de molen open.
Bereikbaarheid	: Bereikbaar met auto
Prijs / Betaalwijze	: Kom kijken en ontvang een gratis rondleiding !!!
Gehandicapten	: Niet toegankelijk voor rolstoelgebruikers

Ligging

Molen De Arend weergeven op een grotere kaart

Akkerstraat 11, 4724 SX Wouw

Geschiedenis

In 1811, juist toen de Nederlanden bezuiden de Waal bij het Napoleontische keizerrijk waren ingelijfd, durfde Pierre Aerden het aan om molen de Arend te laten bouwen. 22 maart kreeg hij toestemming van de onderperfect. Het bouwen van de molen gebeurde op de plaats waar voor die tijd ook al een molen had gestaan. Deze voorganger was de Westmolen, zo genoemd, omdat aan de weg naar Roosendaal de Oostmolen stond. De Westmolen brandde in 1583 af.
Of Aerden voor de naamgeving het veldteken van de nieuwe keizer voor ogen heeft gestaan is niet bekend. Molens moesten er intussen overal zijn maar in het voormalige Staats-Brabant - dat voor zijn welvaart (of wat daar voor doorging) niet zo afhankelijk van de handel was als de zeeprovincies - kreeg de landbouw in die periode van sterk toenemende verarming nieuwe impulsen, zeker bij de stijgende graanprijzen.
De eerste eigenaar van de molen werd Pierre Aerden, een bakker uit Essen. Zijn broer Jacobus, die molenaar was in het Kalmthoutse Hoek, werd de eerste molenaar.
Ook met deze molen liep het niet goed af. In de nacht van 21 oktober 1825 brandde de molen om kwart over twee tot de steenzolder af. In het Wouwse archief is een uitvoerig verslag van schout J.B. Adan over de brand opgenomen:

’... dat den zelve molen in vollen vlammen stond en de deuren en vensters reeds door de vlammen verteert waren, zodanig dat door de vergevorderde brand, en daarbij weinig of geen water te vinden was, de werking van de Brandspuiten, de blussing van den brand onmogelijk maakten; en also daaromtrent geen Water meer was te bekomen vervolgens de spuiten hebbende moeten verplaatsen, met alle Darmen en Marmieringen aan elkanderen te brengen, op eene distantie van circa vier honderd ellen lengte, over twee percelen land, over heggen en kanten, tot in eene sloot aan de beek digt aan de steene heul op de weg na Bergen op Zoom en onder verwijl den geheele Molen, door de woede der vlammen verteert is, zonder dat er iets is kunnen behouden worden. zijnde alleeniglijk de steene muuren blijven staan, doch zijn zeer zwaar beschadigd.’

De schout stelde een onderzoek in naar de oorzaak van de brand, maar kon die niet ontdekken. Er werd direct met herstel van de molen begonnen en al in 1826 kon er weer gemalen worden. Na de brand deden zich nog diverse tegenslagen voor, waarvan de grootste in 1898. Tijdens een storm sloegen de wieken op hol en draaiden de verkeerde kant op, met tot gevolg dat het hele wiekenkruis naar beneden kwam. Om de molen te herstellen werden een gietijzeren molenas en ijzeren roede gekocht van een andere molen die gesloopt was.

Tot 1912 werd veel schors en koren op de molen gemalen. De schors was nodig voor de bereiding van leer. Veel van die gemalen schors ging naar de leerlooierijen in de Langstraat. Daarna werd volledig op ander producten overgeschakeld.

In 1914 kwam de molen in handen van Ko Potters, een Wouwse boer die getrouwd was met Bet van Aert. Hij kocht op Oudejaarsdag 1913 de molen van weduwe Aerden. Het bedrag waar hij de molen voor kocht was 7.000 gulden, dat bedrag stak schril af met zo’n 100 jaar eerder toen de brandschade op 10.000 gulden werd geschat. Zoon Janus begon in mei 1914 als molenaar op De Arend.

In 1921 kreeg de molen na jaren alleen op de wind te hebben gedraaid een gloeikop brandstof motor, een zogenaamde Dekker motor, uit de fabriek in Roosendaal. Later verhuisde de motor naar de steenfabriek en kwam er als vervanging een elektromotor.
Vlak voor de oorlog, in 1939, kreeg de molen een concurrent in de vorm van de Wouwse zuivelfabriek, die alles zelf ging malen. De fabrieksmolen kon echter geen melkvlokken fijn gemalen krijgen en dus kwam men toch weer bij molen De Arend terug.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog brachten granaten schade aan de berg en de molenromp. Ondanks alle tankgeschut en schade maalde molenaar J. Potters gewoon door. Zijn mening was dat ’de wind konden ze toch niet wegschieten’.

In 1950 ontstond er weer een brand, dit keer in de kap van de molen. Het remsysteem functioneerde niet goed. Het remsysteem remde met hout op hout en door de wrijving was een begin van brand ontstaan, die ontdekt werd door een 15-jarige jongen, die toevallig op dat moment passeerde en de molenaar waarschuwde. De vang werd vervangen door een stalen hoepelvang. Dit gaf minder wrijving.
Tot halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw hebben verschillende generaties van de familie Potters de molen bedrijfsmatig in gebruik gehad. Rond die tijd werd de molen stil gezet, het wiekenkruis was er dusdanig slecht aan toe dat het niet langer verantwoord was om te draaien. Met subsidie van de gemeente Wouw en Monumentenzorg startte men in 1990 een renovatie, waarbij zowel de binnen- als buitenkant van de molen onder handen werd genomen. Sinds zaterdag 14 september 1990 konden de wieken weer fier in de rondte draaien. In 2012 werd de molen echter weer stil gezet. Bij de onderhoudswerkzaamheden werd namelijk geconstateerd dat er scheurtjes in de stalen wieken zaten, deze zijn inmiddels gerestaureerd. De molen draait weer regelmatig, maar gemalen wordt er niet meer.

Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, ODB
         Allemolens
         Nederlandse Molendatabase
         DHM Molendatabase
         Heemkundekring De Vierschaer Wouw, Heerle, Wouwse Plantage en Moerstraten
         Stichting Wouwse Molen De Arend

Fotoalbum

	Molen De Arend (.. afbeeldingen)
	Fotoalbum onder constructie