Printversie

WELBERG

Status

Welberg is een dorp in de provincie Noord-Brabant, in de streek Baronie en Markiezaat, en maakt deel uit van de gemeente Steenbergen. Het dorp heeft destijds geen eigen postcode of plaatsnaam in het postcodeboek gekregen, dit heeft tot gevolg gehad dat de postadressen Welberg zogenaamd ’in’ Steenbergen liggen. Echter Welberg is altijd een los van Steenbergen gelegen dorp geweest, met zijn eigen sfeer en mentaliteit en een zeer sterk ons-kent-ons-gevoel. Een echte Welbergenaar woont dan ook op de Welberg en niet in Steenbergen. Welberg is niet in Steenbergen ’opgegaan’, tussen Steenbergen en Welberg ligt nog een stuk ’open gebied’ en daar komt als blijvende barrière de N259 Dinteloord-Steenbergen bij.
In de periode dat de discussie ontstond of de aanleg van de snelweg A4 ten oosten of westen van Steenbergen moest plaatsvinden werd de Welberg een wijk van Steenbergen genoemd. Dit zou dan de aantrekkelijkheid om de snelweg aan de oostkant van Steenbergen te leggen doen verminderen. Het zou namelijk niet acceptabel zijn om een snelweg dwars door een woonplaats te leggen. Uiteindelijk is dan ook besloten om de snelweg aan de westkant van Steenbergen te leggen. In 2007 heeft de Welberg zijn status van dorp (terug) gekregen.

Wapen

Welberg heeft in zoverre na te gaan geen eigen dorpswapen.

Vlag

Welberg heeft in zoverre na te gaan geen eigen dorpsvlag.

Naam

Dorpsnaam: In 1356 wordt Welberg voor het eerst vermeld. In die tijd had de zee het omringende land aangetast en sprong een berg boven de omringende schorren uit. De naam Welberg is dan ook hoogstwaarschijnlijk afgeleid van een reliëf, liggend aan de waterkant. In deze lijn betekent Welberg dus een berg aan de waterkant of langs een waterloop.
In de volksmond wordt het dorp De Welberg genoemd en woont men ’op de Welberg’. Iedere rasechte Steenbergenaar weet dit feilloos maar weet ook dat je normaliter in een plaats woont. Volgens de taalkundig prof. Hans Heestermans kan dit als volgt uitgelegd worden ’je bent in de kelder en op zolder’. Iets dat hoger is gelegen, associëren wij met op. Daarom woon je op de Welberg
Maar: je woont ook op de Dinteloordseweg, op de Halsterseweg, op De Kaai, op de Markt, ja zelfs op De Heen en op Kruisland, en die liggen niet hoog! Dat berust, aldus Heestermans, op een andere tegenstelling. Op in plaats van in gebruiken wij bij een vrij open ruimte, bijvoorbeeld op het veld, in tegenstelling tot in huis. De Kaai, de Komwei en plaatsen als De Heen, Kladde, Kruisland, Notendaal en de Koevering zijn allen open vlaktes, en daar woon je op. Steenbergen zelf was vroeger ommuurd, dus gesloten, en daar woonde je gewoon in.
Oudere schrijfwijzen: De oudste spelling is uit 1356 Welberghe.
Naamsverklaring: De naam is samengesteld uit wel (bron, put) en berg (terreinverheffing).
Carnavalsnaam: Tijdens carnaval heet de Welberg D’n Raldal.

Ligging


Welberg weergeven op een grotere kaart 		Welberg ligt ten oosten van Steenbergen en de N259 Dinteloord-Steenbergen.

Statistische gegevens

In de 15de eeuw werd Welberg herkend als plaats van bewoning, echter men kon toen nog niet echt spreken van dorpsvorming. Dit gebeurde pas in de jaren twintig van de twintigste eeuw toen de Welberg honderd huizen telde en na de stichting van de in 1928 gebouwde parochiekerk de Heilige Corneliuskerk. De gemeente Steenbergen heeft tegenwoordig ongeveer 10.000 huizen met ongeveer 23.357 inwoners (meetdatum: 31-12-2011). Daarvan wonen ongeveer 1170 mensen op de Welberg verspreid over ongeveer 600 huizen.

Kerncijfers wijken en buurten
Gewijzigd op 20 december 2012
Gemeente / plaats / wijk Jaar Aantal Aantal Oppervlakte (ha)
inwoners woningen Totaal Land Water
Welberg (dorp) 2005 1.09543075741
2008 1.09543575741
2010 1.09544075741
2012 1.150.75741
© Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen 15-3-2013

Geschiedenis en beschrijving

Het ontstaan van Welberg vangt aan in de 14de eeuw. In 1356 werd Welberg voor het eerst vermeld, toen de zee het omringende land had aangetast en een berg uitsprong boven de omringende schorren. In de 15de eeuw werd Welberg herkend als plaats van bewoning, echter men kon toen nog niet spreken van dorpsvorming, dit gebeurde pas in de jaren twintig van de twintigste eeuw.

De identiteit van Welberg wordt door een tweetal ankerpunten bepaald: landschap en religie.
Welberg is ontstaan op de Welbergsedijk, gelegen tussen de veertiende eeuwse Oudlandpolder en de laat vijftiende eeuwse Kruislandpolder. De lintbebouwing op de Welbergsedijk vormt tezamen met de meandering van de wegen rondom Welberg en het voor een groot deel nog behouden polderlandschap met zijn middeleeuwse inrichting waarin het dorp is gelegen een hoogwaardig cultuurhistorisch ensemble.

Ten zuiden van de Welberg ligt het Oudland, dit natuurgebied vormt een overgangsgebied van zand naar zeeklei. Sinds de 13de eeuw vond er intensieve vervening plaats. Pas vanaf de 19de eeuw vond bebossing plaats, enkel in de lagere delen. De hogere delen bestaan uit grasland. De weiden zijn omzoomd door populieren. Het Oudland bestaat uit een mozaïekpatroon van (loof)bossen, bosschages en agrarisch gebied. Het gebied kent een zeer aantrekkelijke afwisseling tussen open en dichte gebieden.
Tot circa 1950 trad overal in dit gebied diepe kalkrijke kwel uit. Hieraan kwam een einde door grondwaterwinning ten behoeve van drinkwater en door ontwatering ten behoeve van de landbouw. Het gevolg was dat zeldzame planten als Spaanse ruiter en wit bosvogeltje uitstierven. Door hydrologische herstelmaatregelen zou dit allemaal weer terug moeten komen. De afwisseling tussen nat bos en droger grasland weerspiegelt zich in de broedvogelsamenstelling met onder meer boomklever, wielewaal, blauwborst en sprinkhaanzanger.

Met betrekking tot de religie is met name het ensemble aan de Kapelaan Kockstraat van belang. In 1928 werd de parochie Welberg afgesplitst van die van Steenbergen en werd de Sint-Corneliuskerk, met daarnaast de pastorie, gebouwd. In 1934, toen de bouw van het nonnenklooster, aan de andere kant van de kerk, klaar was kwamen de Franciscanessen van Dongen naar de Welberg. De komst van de kerk en het klooster leidden er toe dat zich in Welberg een bescheiden dorpskern ontwikkelde (ten westen van het oude lint). De Kapelaan Kockstraat vormde een nieuw lint, haaks op het oude agrarische lint, dat overigens inmiddels vrijwel geheel verdicht is en slechts op sommige plaatsen nog enkele doorzichten naar het buitengebied heeft. De kwaliteiten van de Welberg als een religieus centrum werd verder versterkt door het kloostercomplex Stella Maris (1957/58) van de paters assumptionisten.

Hoewel niet alle oorspronkelijke gebouwen die het religieuze hart vormden nog bestaan, is hier sprake van een hoogwaardig en behoudenswaardig ensemble, vandaag de dag nog bestaande uit de kerk, pastorie, nonnenklooster, school en Stella Maris.
De zusters die in het nonnenklooster woonden gaven tot en met het begin van de jaren tachtig van de twintigste eeuw les op de naastgelegen school. In 2005 werd het nonnenklooster volledig gerenoveerd en vestigde SDW - Woonlocatie voor Jongeren Steenbergen er zich. De woonlocatie is een voorziening waar twaalf jongeren, tot achttien jaar, met een lichte tot matige verstandelijke beperking (eventueel gecombineerd met bijkomende (gedrags)problematiek) wonen. De zorg is gericht op de opvoeding in een omgeving die zo veel mogelijk te vergelijken is met een normale gezinssituatie.
In de pastorie is sinds januari 2010 het Thomashuis gevestigd. Hier worden mensen vanaf 18 jaar met een verstandelijke beperking een warm thuis geboden. De bewoners zijn niet in staat zelfstandig te wonen en hebben in het dagelijks leven begeleiding en steun nodig. Samen met een klein team van medewerkers en vrijwilligers wordt persoonlijke aandacht, begeleiding en ondersteuning bij het dagelijks leven geboden.
Stella Maris was aanvankelijk, toen de paters vertrokken, een dagverblijf en pensiontehuis voor oudere gehandicapten. Daarna heeft het klooster geruime tijd leeggestaan, om vervolgens dienst te doen als appartementencomplex voor de opvang van arbeidsmigranten. Eind 2009 heeft een uitzendorganisatie het klooster aangekocht om er uitzendkrachten te huisvesten. Omdat het kloostercomplex niet leefbaar was voor de uitzendkrachten, heeft men er voor gekozen om het complex flink op te knappen en opnieuw in te richten. Het bestaande klooster is in haar architecturale sfeer gerespecteerd en hersteld, aangevuld met contrasterend moderne nieuwbouw.

Recente ontwikkelingen

Bezienswaardigheden

Musea

Jaarlijkse evenementen

Natuur en recreatie


Bron: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, ODB
         Plaatsengids.nl
         Wikipedia
         Statline CBS
         www.ngw.nl
         Gemeente Steenbergen
         Dorpsraad Welberg
         Heemkundekring De Steenen Kamer, Steenbergen
         VVV Brabantse Wal